kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Lile / Peru Magdalena / Elkar, 2006

Izenbururik gabe Aritz Galarraga / Gara, 2006-06-24

Ezin zaio ukatu Peru Magdalenari zerbait ausarta eta desberdina egiteko nahia. Lile honek badauka nolabaiteko plastikotasun bat, ipuinei forma emateko modu berezi eta propio bat, koadrotik gertu egon nahiko lukeena, artelan izatera jolasten dena. Magdalenaren liburuak erlazio estua gordetzen du, izenburutik bertatik hasita, koloreekin eta pinturarekin, Paul Klee eta Jackson Pollockekin. Baita beste zenbait arte espresiorekin ere, musika taldeekin eta kontzertuekin, Miles Davis eta Atahualpa Yupanquirekin. Eta noski, literaturarekin. Liburuaren promoziorako iruzkinari kasu egiten badiogu, “koadro abstraktua” idatzi omen du idazleak. Baina ikusitakoaren arabera, berdin-berdin esan zitekeen ipuin-liburu figuratiboa edota John Coltranen saxo solo infinitu bat idatzi duela.

Liburuak ulertzera ematen duenaren arabera (eta zuzenduko dit egileak, oker banabil) artea bat da, espresio desberdinen arteko bereizketarik egiteak ez du zentzurik. Bereizketa, inon egitekotan, artearen bidez bizi direnen eta bizi ez direnen artean egin beharko litzateke, “gero eta gehiago” diren horien eta “mahaiaren inguruan esertzen diren gorbatadunen” artean. Eta liburu osoan zehar ideia hori defenditzen da, idazlea bereizketa horren alde batera garbi lerratzen den bitartean. Tomas segurata-ri buruz ari denean, adibidez: “Agian bera da lekuz kanpo dagoena. Agian beste lanbide mota baten bila hasi beharko luke (…) Gauza bat argi ikusi du: artista zintzoen, euren buruarekin zintzo diren artisten zoriontasun gardena, bizitzarekiko sena”.

Ideia hori nola defenditzen den, ordea, beste kontu bat da. Ezer baino lehen, Lile osatzen duten ipuinak estilo ezberdinetan idatziak daudela esan beharra dago (poemak ere badaudela ahaztu gabe). Testu bakoitzak lege ezberdin bati jarraitzen dio edo lege ezberdin bati kontra egiten dio, ez dago hori argitzerik: goraxeago esan bezala, koadro abstraktuak izango dira batzuetan (“Oraindik begiratzen diot”, “Eta haize bolada”), ipuin figuratiboak besteetan (“Hemen”, “Urradura”). Ipuin bakoitza testu aske bat da, hurrengoari oinarririk uzten ez diona, aurrekoarekin lotura berezirik ez duena.

Baina egileak testuari eman nahi dion askatasun formal horretan, galdu egiten denaren irudipena daukat, ez dela lortzen irakurlearekin konektatzea. Hainbeste bide ibili, hainbeste erakutsi beharrak, hain modu ezberdinetan dena kontatu beharrak irakurketa arina, erraza oztopatu egiten du. Kontuz, honekin ez dut esan nahi errazkeriatan erori behar dugunik, ez naiz ni papilaren aldekoa, ez. Irakurlea harrapatzeko keinu, korapilo, trikimailuen falta igartzen da, ordea, orriotan, gehiegizko sinpletasuna duten ipuinotan.

Hori esanda, ez nuke ahaztu nahi liburuko pertsonaia guztien artean nabarmentzen den Lile, “herriko jaietako su artifizialetan denak gora begira daudenean bazterreko barraskiloekin berba egiten” duen Lile. Artea bizi dutenen eta bizi ez dutenen inguruan lehen esandakoaren adibiderik garbiena den Lile. Greziar mitologiaren arabera, musek bideratzen zuten arte adierazpen oro eta Magdalenaren literaturaren inspirazio iturri dugu neska koloretsu hau, ipuin batetik bestera saltoka agertzen den elementu komuna: “Ni edalontzi bat nintzen orduan. Egun haiek eta Lile ur jauzi bat ziren. Uste dut oraindik egun haietan kanpora jausitako ur putzuetatik ari naizela edaten”. Ezin zaio ukatu Peru Magdalenari zerbait ausarta eta desberdina egiteko nahia, nahiz eta oraingoan irakurle honekin konektatzea ez duen lortu.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak