kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Lile / Peru Magdalena / Elkar, 2006

Gero eta gehiago dira Ibon Egaña / Berria, 2006-04-04

“Gero eta gehiago dira” esanez hasi eta “gero eta gehiago gara” esanez ixten du Peru Magdalenak estreinakoa duen Lile liburua, ugaltzen doan gizatalde bat aurkeztu eta talde haren partaide bere burua aitortuz. Hasieran enigmatikoa den gutasun hori, gizatalde hori zer ote den pixkanaka doa argitzen irakurlearen begien aurrean: ez dira alienak edo androideak ugaltzen ari direnak, ezpada artea lagun eta bide bestelako bizitza eredua besarkatu duten gizon-emakumeak. Artea (bere zentzu zabalenean eta formatu anitzetan: plastikoak, musika, literatura…) bizitzan txertatu eta bizitza bera iraultzeko gai aurkezten da liburuko ipuinetan; arteak pertsonaien bizitza eta errealitatea itxuraldatu, koloreztatu, baikortasunez zipriztintzen du. Artea bizimodu bilakatzen da, eta bizitzearen esperientzia eta esperientzia artistikoa banaezinezko bi alderdi dira (Egiten genuen pintatzen ariko bagina bezala).

Eta artea bizitzaren zirrikituetan barneratzeko gai den era berean, literatura gai da orri hauetan zehar errealitatearen alderdi berriak bistaratzeko, bestelako errealitateak (bir)sortzeko, konbinazio berriak proposatzeko. Arrazionaltasun cartesiarraren mugak hankazgoratzea bilatzen du egileak, eta horretarako, egileak lagun du liburuan omentzen duen Julio Cortazar, eta izen horren baitan biltzen den literatura mota, jolasa ardatz hartuta errealitatearen azpildura berriak, ifrentzu ezezagunak bilatu nahi dituena. Jolasa formazkoa da batzuetan, eta ipuina atzekoz aurrera kontatuko digu Magdalenak. Beste batean, jolasa autoerreferentziaren eta literaturaren barruko baliabideen ingurukoa izango da, eta idazleak bere burua irudikatuko du idazkera zehatzaren bilaketa akigarrian. Maiz, jolasa kausalitatearen magikotasunak dakar, eta elementu estrainio batek (mugikor batek, kasu) irauli egiten du errealitatearen ordena.

Baina (hemen datoz bainak, bai) hurbilago ere badu erreferenterik Lile-k, eta irakurle honi behin eta berriro etorri zaizkio gogora Magdalena bezala Igartza beka irabazitako bi lagun eta haien obrak: Julen Gabiria eta, batez ere, Unai Elorriaga. Ez da bat eta bera Elorriagaren eta Magdalenaren literatura egiteko modua, baina badute antzekotasun sakonik, funtsean, literatura eta bizitzaren aurreko jarrerari dagokionez: ingenuotasun eta xalotasun erabatekoaz, halaber baikortasun eta bizipozez, begiratzen diote munduari, eta hala irudikatzen beren lanetan. Haurraren (edo Magdalenarenean nerabearen) begiradatik hurbil dagoen perspektiba hori beste edozein bezain zilegi dena, jakina, testuaren sinesgarritasunaren eta eraginkortasunaren oztopagarri gerta daiteke, eta gertatzen da liburu honetan. Pertsonaiei darien xalotasun eta onkeria erabatekoa literarioki sinesgaitza gertatzen da, nire ustez, eta horrexek egiten ditu pertsonaia gehienak berdinegi. Bestalde, axaletik zuzentzen den begirada naif horrek, Elorriagarenean bezala Magdalenarenean, gatazka ekiditera darama egilea (edo alderantziz), eta hala, barne kontraesanik gabeko pertsonaiak eta korapilorik ia gabeko ipuinak datoz bata bestearen atzetik Lile-n, eta zail suertatzen da irakurlea inarrostea, haren hunkidura eragitea. Halaber, Hemen edo Urradura ipuin luzeenetan, kasurako, ez da antzematen ipuin batek behar lituzkeen tentsio eta intentsitaterik, eta hanpatutako anekdotaren traza hartzen die batek. Aldiz, ipuin laburrenetan trebeago dabil Magdalena, batzuetan poematik hurbil dauden testuak eskainiz, bestetan irakurlea jolasaren atzaparretan ezustean harrapatuz.

Ezin uka egilearen begirada pertsonalari borborka dariola grina, freskotasuna eta pasioa. Arazoa da pasio hori irakurleari nola kutsatu.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak