kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Bingo / Xabier Montoia / Pamiela, 2005

Montoia revisited Ibon Egaña / Berria, 2006-03-14

Idazkuntza eta sorkuntza prozesu oro da norbere buruaren eta norbere sorkuntzaren gaineko kontzientzia hartze prozesu gradual, apurkakoa. Ibilbide artistikoan garapena kontzientzia hartzearekin estu lotuta doan bidea da, eta, hala, intuiziozkoa, inpultsiboa zen sorkuntza bestelako begiz ikusteko eta aztertzeko aukera du egileak kontzientzia hartze horrek bere bidea eginda. Denborak, besteren artean, distantzia ezartzen du iraganarekiko, iraganeko sorkuntzarekiko, eta distantzia horrek ironiara darama maiz idazlea, ez dago-eta distantziarik gabeko ironiarik. “Nola nintekeen hain poeta txarra?” galdetuz zabaltzen du Xabier Montoiak Bingo bere produkzio poetiko osoaren berridazketa jasotzen duen bilduma, bere buruarekiko distantzia hartuz, bere iraganeko sorkuntzaren gaineko kontzientzia agerraraziz. Baina, ironiara ez ezik, iraganeko sorkuntza hori berrikustera, berridaztera ere badarama idazlea distantziak, eta hala aurkezten ditu bilduma honetan Anfetamiña, Likantropo eta Narraztien mintzoa liburuko poemak: gaurko distantziatik berrikusita, berridatzita.

Egilearen ibilbidean atzera egin eta bere hastapeneko poesiarekin aurrez aurre jartzea adierazkortasuna lortzeko muturretara jotzen duen poesiarekin topo egitea da; gaztetasuna, amorrua, irrika, urgentzia eta probokazio-nahia darion poesiarekin topo egitea. Poeta gazteari ez zaizkio baliagarri poesia kanonikoak erabilitako iruditeria eta lexikoa, eta ereduaren oreka eta neurria apurtuz aurkitzen du bere nitasunak espresatzeko bidea. Bukowskiren irakurle, jarraitzaile eta inoiz itzultzaile izandako Montoiak bere egiten du estatubatuarraren esanezina esateko irrika, moldea apurtzeko asmoa eta tabuaren esparruan, poesiaren iruditeria kanonikoaren antipodetan aurkitzen du transgresiorako eta poesia berri baterako eremu semantikoa: alua, putza, semena, pixa, hilerokoa… Sakratua profanatuz, tabua poesia bihurtuz, norma hautsiz entzunarazten du bere ahots urgentea poetak, rock & roll-etik heredatutako posea bere eginez. Baina apurtu eta irauli nahi duen hein berean ezagun du egileak tradiziotik jarauntsitako hizkuntza poetikoaren ezagutza sakona ez ezik haren baliabideak ustiatzeko abildadea ere, eta horretan datza, hain zuzen, Montoiaren poesia berezi egiten duten ezaugarrietako bat. The Doors edo David Bowieri egindako keinuekin batera lekua dute Dylan Thomasek edo Arthur Rimbaudek bere lanetan, baita Gabriel Arestik edo Atxagaren Etiopia-k ere. Kontrastetik eta muturren arteko talkatik eratortzen da Montoiaren poemen indar estetikoa ez ezik ertzean, margenean garatzen den errealitate eta bizitzaren irudikatze poetikoa.

Hiru liburuz eta hainbat poema argitaragabez osatua izanagatik, poema liburu bati darion tonu-batasuna eta trinkotasuna dario Bingo bildumari, eta badu horretan zeresanik liburua osorik zeharkatzen eta batzen duen heriotzarekiko larriminak eta bakardadeari itzuri ezinak, mundu ikuskera etsituak. Batasunean bada, nolanahi, garapena antzemateko tarterik: Anfetamiña-ren bat-batekotasunak Narraztien mintzoa-ko lerroen espresibitate gorenean aurkitzen du gailurra. Hortik aurrera, berriz, isiltasuna hautatu du poetak (“harik eta bere bizipenen adierazpide bakarra / isiltasuna zuela jabetu zen arte”), eta bakanetan baino ez du jotzen poesiara. Bide baten agortzearen kontzientzia hartuta honezkero, distantziak dakarren ironia ezaugarri hartu, poeta bera pertsonaia bihurtu eta bestelako bideak urratu beharrak hartzen du idazlea: molde klasikoetara itzuliz (sonetoa edo zortziko handia neurritzat hartuta), poemaren bat ingelesez paratuz…

Bingoan bezala, poesian ere zeinuen eta lerroen konbinazio zehatzak, perfektuak dakar saria. Bingoan ez bezala, baina, poesian konbinazio horiek ez dira zoriaren ondorio. Eta Montoiak badu (bazuen?) poesian bingo jotzen asmatzeko behar diren gakoen berri. Irakurri Bingo bestela.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak