« Harrapazank | Love, love, love »
Ametz / Iker Iurrebaso / Zertu eta Harriketarrak, 2005
Basamortuan gal ez dadin Gotzon Hermosilla / Berria, 2005-11-01
Orain dela pare bat urte, “soto azpiko sotoaz” idatzi nuen txoko honetan bertan, Gari Zuluetaren Riga liburua hizpide nuela. Euskal literatura underground dei dezakegunaz ari nintzen, euskal literatura estandarraren mugetatik kanpo ibiltzearen posibilitateaz, sotoaren azpian beste soto bat eraiki beharraz (“hezeagoa eta ilunagoa beharbada, baina lehiakorkeriatik, editoreen oniritzietatik eta merkatuak ezartzen dituen morrontzatik askea”, neure testuaren aipamena egitea zilegi bazait).
Iker Iurrebasoren Ametz izeneko liburuxka hau kategoria horretan sartzen da bete-betean. Ohiko zirkuitu komertzialetik landa argitaratu dute lana. Ez du atzean inongo argitaletxeren babesik. Arratiako Zertu kultur elkartea (Begitu herri aldizkaria argitaratzen duena, eta duela hiru bat urte Gaizka Amondarainen Ortozik poesia liburua kaleratzen lagundu zuena) eta Lemoako gaztetxea izan ditu bidaide Iurrebasok abentura honetan. Beste aldetik, Igorreko idazle honen estreinako lana dugu Ametz, Arratiako Zantzoa literatur taldeak kaleratzen zuen izen bereko aldizkarian olerki batzuk argitaratu ostean.
Abaroaren epeltasunari uko egitea oso erromantikoa izan daiteke, baina ondorioak ere baditu. Esaterako, liburuxka hau ez da erraz topatzen; liburu-denda batean ez dute horren berririk, bestean badaukate baina ez dakite non jarri duten, eta horrelakoxe komeriak izan ditzake Ametz-en bila abiatzen denak. Hedabideetan, berriz, liburuak ez du oihartzun handirik lortu, pentsatzekoa zenez.
Eta tamalgarria litzateke Ametz oharkabean igarotzea, benetan merezi baitu. Liburuxka xumea da, neurri txikikoa, eta 34 orrialde baino ez ditu, baina, lehen esan bezala, badu mamia. Hasteko eta behin, Iurrebasok bere istorioa kokatzeko sortzen duen giro oniriko eta haluzinatua, non basamortuko biztanleek polo partidak jokatzen dituzten, astoen gainean eta baloi gisa ahari-burua erabilita, eta samuraiek gameluen karabanei eraso egiten dieten. Komikien eta zinema fantastikoaren zordun den giro ero samar eta sinbolismoz beteriko hori da, ene ustez, narrazio honen lorpenik handiena.
Istorioari dagokionez, Ametsen ibilbidea kontatzen digu Iurrebasok. Nola Amets Ametz bilakatzen zaigun; eta nola bilakaera hori gertatu ahal izateko basamortua zeharkatu behar duen Ametsek eta lurrazpiko atea igaro, literaturan hainbeste aldiz agertzen zaigun iniziazio-bidaiaren ideia berriro sortuz eta moldatuz.
Bidaia horretan, mota askotako pertsonaiak eta gertaerak kausituko ditu Ametsek. Egoera eta pertsonaia batzuen jite absurduak istorioa desitxuratu eta itotzeko arriskua bazegoen, baina Iurrebasok ederto saihestu du arrisku hori, narrazioa umorez zipriztinduz eta irakurlea harritu eta ezustean harrapatzea lortzen duten zenbait osagai han-hemenka barreiatuz. Idazkera jostariak eta onomatopeien erabilera neurtuak ere laguntzen dute bururik gabeko saiakera zapuztua izan zitekeena irakurlearentzako gozamen iturri bilakatzen.
Uste dut dagoeneko argi geratu dela liburua gustatu egin zaidala. Eta ez soilik ekimen txalogarria iruditzen zaidalako, edo Iurrebasok soto azpiko soto horretako beste adreilu bat jarri duelako lantxo honekin. Hemen literatura dago, oraindik ere irakurlea txunditzeko gaitasuna galdu ez duen literatura. Apala, xumea nahi baldin baduzue, baina literatura, bizia, gordina, ausarta. Merezi du, laster egitekoa den Durangoko azokan, itzal eta ospe handiagoko beste lan batzuen artean, liburuxka honen xerka ibiltzea edo begitu@topagunea.com helbidera idaztea informazio eske. Ametz basamortuan gal ez dadin.
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera