kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Fitola balba, karpuki tui / Jon Gerediaga / Pamiela, 2004

Hizkuntza berria Jon Kortazar / El País, 2004-10-24

Dante bere bizitzaren erdi aldean baso ilun eta ezezagun baten erdian aurkitu zen. Jon Gerediagak bere burua giro arrotza baten erdian aurkitzen du, mundu ezezagun eta desberdin baten erdian, eta han, mundua azaltzen ez duen hizkuntza baten jabe delarik, txori batzuk hitz egin diote, eta berak erantzun: “Fitola balba, karpuki tui / erantzun nien bapatean / sekula santan esan ditudan / hitz poetikoenak asmatuz”. Edo bestela esateko: “Nire poemak / ez zena esanez / zenaz mintzatzen ziren / alferrik, baina”…

Hitz arrotzek sortzen dute bada, poesiaren indarra. Eta dena esaten jarraitu behar da. Jon Gerediagaren Fitola balba, karpuki tui liburua, agian, horixe da: hizkuntza poetikoa sortzea arrotz dugun mundu bat azaltzeko. Zeren: “Poesiaren hitz elbarrituak / aski ez direnean mundua izendatzeko”, jarraitu behar da mundua izendatzen. Adibidez, heriotzak sortzen duen mundu ulertezina. Heriotzaren gaiak toki berezia baitu testuaren barnean.

Musikaren eusgarri diren diskoen eredua erabiliz, Side One eta Side Two ataletan banandu du bere lana, Off the record gehigarria eskaintzen duelarik bukatzeko.

Poema bilduma dugu hau, ez da beraz, liburuaren osotasuna zaintzen —erregistro oso desberdineko poemak aurkitzen dira bilduma mardul honetan—, baina horrek ez du esan nahi ez dagoela batasunik, ezta ere hari nagusi batzuk behin eta berriro agertzen ez zaizkigunik.

Erreferentzia berriak dakartza Gerediagak. Musikak osatzen du haren ataletako bat: musika munduak ematen dio zeharbidez zer adierazi, eta beste alde batetik, kultura berri bateko oihartzunak daude testuan. Bide luzea du poetak, eta kontrastea maite du, Manifestua eta Poetika poemek ongi adierazten dute, nik uste, bere joera poetiko eta ironikoa, gizartearen ironia latza bete arte hirugarren zatian, euskal herriko zenbait mito birrinduz.

Lehen aldean, baina, poetak oso testu desberdinak agertzen ditu: Heriotza, bakartasuna, mundu baten galera. Bigarren aldean, surrealismoa hedatu egiten da, tonu poetikoa bideratu, iparraldean sentitzen den arrotz izaera areagotu… Neverland lurraldearen izpiritua indartu… Hirugarren zatiak, ordea, ironiari ematen dio tokia, Jainkoak harrapatzeko tranpak hutsik dirauen artean…

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak